De Vergadering

Het project van de Italiaanse overheid om de Libanese gemeentebesturen te steunen in hun aansturing van de activiteiten van de lokale NGO’s op het gebied van Landbouw en Toerisme (ja, daar gaat je EU-subsidie) was in de afrondingsfase beland, en dus was er een laatste vergadering. De Italiaanse projectleiders en afgevaardigden van deelnemende NGO’s (o.a. die waar ik werk) zouden elkaar ontmoeten in een zaaltje in een gebouw van de gemeente. Geplande aanvangstijd: half 10 ’s ochtends. Om vijf over half 10 kwam mijn collega me ophalen uit mijn kantoor om richting vergadering te gaan. Het koste ons een tijdje om het oude, betonnen gebouw te bereiken en bij gebrek aan electriciteit en dus lift moesten we per trap naar de 4e verdieping stommelen. We werden ontvangen door de coordinatrice van het Ministerie van Landbouw – verder was er nog niemand – die probeerde te regelen dat de generator aan mocht gedurende de vergadering.

Net vóór tienen begonnen de medewerkers van andere NGO’s binnen te druppelen. Er werden handen geschud, wangen gezoend en extra dassen omgeslagen, want verwarming was nergens te bekennen. Buiten regende het, binnen werden de flesjes water, pakken kleenex en schaaltjes met heerlijke zoete koekjes neergezet. Even gingen de tl-lichten aan, maar dat duurde slechts een paar minuten, toen zaten we weer in het halfduister.

Om tien voor half 11 arriveerde de Italiaanse delegatie en begon het opzetten van scherm en projector, al was er nogsteeds geen electriciteit. Ze werden gevolgd door de burgemeester van Tyr in hoogsteigen persoon, een klein, oud mannetje die iedereen netjes de hand schudde en de vertaler vroeg de Italianen hartelijk welkom te heten. Er werden versnaperingen binnengebracht: vers sap van bananen en aardbeien, een roze drankje in plastic bekers met rietjes. De burgemeester kreeg ook een bekertje.

Het was inmiddels tien over half 11 toen de Italiaan besloot zijn presentatie te beginnen. Hij was nog geen vijf minuten bezig of hij werd onderbroken de de coordinatrice van het Ministerie van Landbouw: de burgemeester verontschuldigde zich, maar hij had nog meer te doen en moest ons dus verlaten. Er werden weer handen geschud en wangen gezoend en de presentatie werd hervat.

Zo’n twintig minuten later wierpen de eerdere inspanningen van de coordinatrice eindelijk vruchten af: de generator en dus de lichten gingen aan. De Italiaan begon zijn praatje weer vanaf het begin – hij had nu tenslotte hulp van zijn verlichtende powerpoint-presentatie! De overige afgevaardigden kregen het koud en begonnen zachtjes heen en weer te lopen door de ruimte, wat voor de coordinatrice het teken was kleine kopjes hete koffie te laten serveren. De Italiaan liet ondertussen met monotone toewijding het ene na het andere schema op zijn scherm verschijnen.

Om half 12 zei mijn baas plotseling: ‘kom, het is afgelopen. We gaan.’ We stonden op en verlieten de ruimte, waar het handenschudden en wangen zoenen alweer was losgebarsten.

Dit is geen rode verf

Het was de laatste dag van A’shoura vandaag, en dus togen mede-blondie Sietske en ik naar Nabatiyeh. Tijdens A’shoura herdenken de Shi’ieten de dood van Imam Hussein tijdens de slag bij Karbala (wat ook wel wordt gezien als het beslissende moment in de opsplitsing van de Moslim-gemeenschap in Soennieten en Shi’ieten). Niet dat we nou zo rouwig zijn om de dood van Imam Hussein, maar een goed potje volksvermaak is nooit weg en in Nabatiyeh zijn we daarvoor aan het juiste adres, want daar gebeurt dat herdenken op de meest extreme manier: mannen vergieten hun eigen bloed om het lijden van de Imam tot uitdrukking te brengen. [Dit bloedvergieten wordt trouwens niet door iedereen gewaardeerd: mijn – Shi’ietische – vrienden vroegen me vertwijfeld waarom ik toch altijd die rare dingen wil bekijken (tja, antropoloog hè, zeg ik dan) en noemen het ‘disgusting’; mijn collega’s vinden het wel amusant dat ik het wil zien, maar vergeten niet en passant te melden dat zowel Fadlallah, de hoogste religieuze autoriteit in Libanon, als Nasrallah, de leider van Hezbollah, deze manier van A’shoura ‘vieren’ ten zeerste afkeuren. Verschillende organisaties hebben dan ook tenten opgezet langs de route van de processie waar mensen hun bloed kunnen doneren: een nuttigere vorm van bloedvergieten.]

Zoals je kunt zien in het fimpje zijn er verschillende manieren om deel te nemen aan de processie: sommige mannen slaan zichzelf op het hoofd, anderen gebruiken de platte kant van een zwaard, weer anderen slaan zichzelf op de rug met een ijzeren ketting – al komt dat in Nabatiyeh maar weinig voor. Vóór vertrek wordt er bij hen die willen bloeden een snee op het hoofd gemaakt met een paar tikjes van een scheermes. Vervolgens moet er onophoudelijk op het hoofd geslagen worden, anders stolt het bloed en houdt het op te stromen. In het begin van de dag zijn het met name de kleine kinderen die een rondje lopen, ondersteund door trotse ouders, maar in de loop van de ochtend zwelt de menigte aan tot een paar honderd mannen, die in groepen van enkele tientallen (in bedwang gehouden door de brancards van het Rode Kruis) door de straten gaan. Een omgang rond het grote plein (zandvlakte) in Nabatiyeh begint en eindigt meestal in de moskee, waar aan het eind van de dag het bloed letterlijk van de trappen af stroomt.

De rest van de gemeenschap, veelal zwart gekleed als teken van rouw, kijkt toe vanaf de rand van de weg of balkons en daken van omliggende huizen, en maakt foto’s ter meerdere eer en glorie van de bloedende mannen. Ter lering ende vermaak wordt op het centrale plein in een theatrale opvoering de slag bij Karbala nagespeeld – dit jaar helaas zonder levensechte veldslag en de knapste man van Nabatiyeh als Hussein op het paard, zoals Sietske mij beloofd had. Tot mijn grote verdriet heb ik het einde van het stuk niet kunnen zien, want net toen Hussein op het podium zijn familie voorbereidde op een martelaarsdood, werd de ijzerige geur van bloed me teveel en belandde ik bijna uitgestrekt op een brancard bij één van de Rode Kruis-posten (vrees niet, zover is het niet gekomen, de stoeprand bood uitkomst).

Kortom, het was me het dagje wel. Tot slot nog een paar foto’s, gewoon voor de leuk (niet voor hen met een zwakke maag):

Broodnodig (even iets heel anders)

Het was zomer 2005, mijn eerste bezoek aan Libanon, en Reina en ik reden door een achterafstraatje in Beirut toen ze plotseling stopte naast een mannetje op een fiets. Over zijn stuur hingen doorschijnende plastic zakken met wat leek op bruine lappen. Reina gaf de man 1000 lira (€0.50) en kreeg een zak aangereikt, die ze achteloos op de achterbank gooide. “Dit is mijn favoriete brood", zei ze, "dit vind je nergens buiten Libanon.”

Veel Libanese gerechten worden met brood geserveerd; de bekendste daarvan ongetwijfeld de hommus en moutabbal (aubergine-dip, ook bekend als baba ganousj) waarbij het brood niet weg te denken is. Maar een echte Libanees laat het daar niet bij: die eet ook de salade met een stuk brood in de hand, en de kip, en dient de gegrilde stukjes lamsvlees op gewikkeld in brood. En de broodconsumptie neemt alleen maar toe naarmate men verder richting het Zuiden gaat: tegen de Israelische grens aan wordt zelfs de spaghetti met brood in plaats van een vork gegeten.

Dat het hier niet om bruine boterhammen gaat moge duidelijk zijn. Over het algemeen gebruikt men groot uitgevallen pita-achtig brood, platter en van pizzaformaat, maar elke streek kent haar eigen variatie. Zo eet men in het Noorden brood dat heerlijk smaakt, maar de textuur heeft van een zeem, en is het Zuiden gespecialiseerd in mar’ou’, een soort flinterdunne lap die op plaatsen doorschijnend is. Het wordt gebakken op een saj, een ronde, bolle ijzeren plaat die van onderen verhit wordt, en het eindproduct heeft qua doorsnee de afmeting van een vierpits gasfornuis. Da’s natuurlijk lastig transporteren, vandaar de foto’s van origami met mar’ou’ op deze pagina: een snelcursus in ‘van saj naar diepvries-formaat in 5 stappen’.

Zie? Blijft bijna niks van over!

Regen, knipperlichten en verkiezingen

Het grote regenen is begonnen. Dat betekent niet alleen dat de electriciteitsdraden het begeven, maar ook dat het wegennet een geheel andere aanblik krijgt. Elk gat en elke kuil in de weg (en daar zijn er nogal wat van) staat direct vol water, de snelwegen veranderen na een flinke bui zonder uitzondering in brede banen zwart ijs (en ja, dat is precies wat je je daarbij voorstelt) en als de weg niet bergaf of –op gaat, dan is de kans groot dat ie helemaal blank staat omdat al het afval dat zo vrolijk uit het raam gegooid wordt alle afvoerputten verstopt.

(Ik was vanmorgen héél even in de waan dat de Libanezen plotseling om (hun) milieu waren gaan geven, toen ik een paar mannen grote bergen zwerfvuil uit de goot naast de snelweg zag scheppen. Later zag ik dat de weg 30cm diep onder water stond: putje verstopt. Begreep ik ook weer waar die bezorgdheid om het afval vandaan kwam.)

Na de eerste dagen regen, waarin iedereen zich nog aan de ‘gewone verkeersregels’ houdt en auto’s op grote snelheid op elkaar inglijden en in de berm belanden, beginnen de chauffeurs hun gedrag aan te passen. Sommigen gaan langzamer rijden – met een slakkengangetje kom je er ook, anderen gaan ineens hun knipperlichten gebruiken. Op zich geen slechte ideeën, ware het niet dat de vertraagde chauffeurs gewoon op de linkerbaan blijven rijden (of, bij gebrek aan ruitenwissers, vol goede moed de middenstreep volgen), en dat die knipperlichten meestal wel aan, maar niet meer uitgaan. Best gezellig, als de hele snelweg tegelijktijd aangeeft naar links of naar rechts te willen.

Verder? Verder is het vandaag de dag van de Presidentsverkiezingen. Of morgen. Of vrijdag – wie weet hoe vaak het nog uitgesteld gaat worden. De opperbevelhebber van het leger heeft in elk geval aangekondigt dat eenieder die geweld zal gebruiken in de komende dagen zonder pardon als landverrader neergemaaid zal worden. Dat geeft de burger moed. Behalve dan als je zo’n geweldige legertruck op de kop in de berm ziet liggen zoals ik gisteravond zag – dan moet je weer gaan hopen dat het niet regent tijdens de verkiezingsdagen.

Marriage proposal (type 2)

I’m seated third row in a mini-van to Sour (Tyr), on my way to work in South Lebanon. Behind me a veiled grandmother with what could be her daughter or granddaughter, a girl in her twenties; behind them another young woman, also veiled. I hear the girl on the last row ask the old woman if she knows how to get from the last bus-stop to the NGO I work for (which is very well-known and enjoys a huge support among the mainly Shi’ite inhabitants of the region). I turn around and say in my best Arabic: - "I know how to get there, I have to go there too." The grandmother turns to me, with prying eyes: - “What are you going to do there?” - “I work there.” - “Oooohh! You work there?!? What do you do?” - “I make their website and take pictures of the projects." She claps her hands excitedly, for a while all we do is smiling at each other. Then she asks me: - “Are you married?” - “Yes, I am.” She seems a little disappointed, but then cheers up. - “Oh. It doesn’t matter! Do you want to marry my son?” The granddaughter shakes her head, points at her grandmother and says in English: - “She’s funny.”